Uitgestelde koffie blijft uitgesteld in Brussel

Een bord soep, een kop koffie of gewoon een plek om even op adem te komen. Wie in Brussel geen geld heeft voor een drankje, kan in sommige zaken terecht dankzij een simpel, maar krachtig systeem: de uitgestelde consumptie. Klanten betalen vooraf iets, schrijven het op een bonnetje en hangen het op. Wie het nodig heeft, neemt zo’n bonnetje mee en ruilt het in aan de kassa. Maar hoewel het systeem inzet op solidariteit, raakt het stilaan op de achtergrond. Schaamte en gebrek aan zichtbaarheid maken dat de hulp niet altijd bij de juiste mensen terechtkomt.

Het initiatief maakt deel uit van Hartelijke Handelaars, een netwerk van Brusselse zaken die sinds 2020  hun deuren openzetten voor mensen in een kwetsbare situatie. Niet om winst te maken, wel om warmte te bieden.

Praktische hulp
“Ik kwam op een pijnlijke manier bij het project,” vertelt Charlotte Zwemmer, oprichter van het Hartelijke Handelaars in Brussel. “Een aantal jaar geleden schreef ik een column over een nieuw centrum voor daklozen, waar ik het mooie gebouw prees. Maar daarmee kwetste ik onbedoeld een andere organisatie, die in veel soberdere omstandigheden werkte. Dat zette me aan het denken. Ik wilde iets concreets doen voor mensen in kwetsbare situaties. Zo startte ik met het project.”

Naast bonnetjes bieden de Hartelijke Handelaars ook praktische hulp: toegang tot het toilet, gratis wifi, een stopcontact, of gewoon een plekje binnen om af te koelen of op te warmen. “Het is niet alleen voor mensen zonder thuis,” zegt Charlotte. “Ook wie worstelt met psychologische problemen of zich gewoon alleen voelt, heeft baat bij zo’n plek. Soms maakt een warme drank of een vriendelijk gezicht het

verschil.”

Waar blijft het bonnetje?
Het KVS café is een van de zaken in Brussel die meewerkt aan Hartelijke Handelaars. Daar is het systeem weinig zichtbaar. Toch doen ze nog steeds mee. “Er komt gewoon niet zo veel volk meer voor,” zegt medewerkster Barbara. “Dat ligt misschien ook aan ons. We promoten het niet genoeg, en mensen vinden het lastig om een bonnetje te vragen. Er heerst nog altijd een zekere schaamte.”

“Het blijft moeilijk om net die mensen te bereiken die het het meest nodig hebben,” Vult Charlotte aan. “We willen het laagdrempelig houden, maar veel mensen weten simpelweg niet waar ze terechtkunnen,” benadrukt ze. “We proberen dat op te lossen met raamstickers, kaarten en een kaartje op onze website, maar het blijft moeilijk.”

Het project is gebaseerd op een initiatief uit Parijs. Een tiental geëngageerde handelaars uit de Dansaertwijk stapte als eerste mee in het verhaal. Ondertussen telt Brussel zo’n 30 Hartelijke Handelaars.

Barbara vindt het vanzelfsprekend dat horeca zich hiervoor inzet. “Niet alleen horeca trouwens; iedereen zou dit moeten doen. We moeten in deze tijden voor elkaar zorgen.”

“Iedereen verdient een tas koffie”
In café De Walvis hangt de sticker van Hartelijke Handelaars mooi op de deur. Maar manager Fanny ontdekte het systeem pas toen ze er al even werkte. “Ik wist niet eens dat we eraan meededen tot ik bij het opruimen de bonnetjes tegenkwam. Intussen breng ik alle teamleden op de hoogte zodat iedereen weet hoe het werkt. Maar eerlijk: ik heb het nog nooit meegemaakt dat iemand een bonnetje kwam gebruiken.”

Ze vermoedt dat schaamte of onbekendheid meespeelt. “We promoten het te weinig, en ik denk dat het gewoon niet in de mentaliteit zit van mensen om een koffie voor iemand anders te betalen. Maar ik hoop dat dat verandert. Iedereen verdient koffie.”

Fanny ziet in haar buurt veel armoede. “Elke dag zie je mensen die voedsel uitdelen, en wij zitten er vlakbij. Het zou mooi zijn als zij wisten dat ze hier welkom zijn. Maar het blijft zoeken naar een evenwicht: als te veel mensen komen, kan het ook chaotisch worden.”

In Brussel draait Hartelijke Handelaars volledig op vrijwilligers. Er was een subsidie van de stad, maar die mocht niet gebruikt worden voor lonen. Het systeem van uitgestelde consumpties leeft voorlopig op kleine schaal, al blijft het idee krachtig in een stad waar solidariteit geen overbodige luxe is.