“Not in my backyard”, er geraakt geen school meer gebouwd in Brussel

Nieuwe schoolprojecten in Brussel krijgen maar al te vaak tegenwind van buurtbewoners. Er zijn tientallen projecten die al jaren worden uitgesteld door bezwaren. Hierdoor stijgt het plaats tekort in het onderwijs van Brussel, en dat zorgt ervoor dat leerlingen soms nog jarenlang les moeten volgen in verouderde of onveilige gebouwen. 

Nieuwe scholen bouwen zou de druk van de ketel kunnen halen, bij het veel voorkomend probleem. De oplossing lijkt simpel, maar het is niet zo gemakkelijk als het klinkt. Zolang elk bouwdossier jarenlang wordt vertraagd, blijven zowel de druk op het onderwijsnet als het kostenplaatje stijgen. 

Het bouwproject voor basisschool De Stadsmus in Oudergem loopt bijvoorbeeld vertraging op en dat betekent oplopende kosten. “Door de lange wachttijd en stijgende bouwkosten is het budget al zeker met meer dan één miljoen euro gestegen. Die kosten zullen waarschijnlijk alleen maar oplopen”, vertelt Sara Loonbeek, teamcoördinator bouw bij het GO!.

Bij projecten van deze schaal opent er eerst een openbaar onderzoek. Hierbij worden de werkzaamheden aangekondigd en krijgt de buurt dertig dagen de tijd om een bezwaar in te dienen. Volgens Loonbeek gaan de bezwaren vooral over vier thema’s: mobiliteit, licht, zicht en groene ruimte dat verdwijnt. “Vaak zien buurtbewoners onze braakliggende domeinen als openbare, groene parken in de buurt en willen ze vermijden dat daar gebouwd wordt. Ze denken ook dat er veel meer verkeer zal circuleren in de buurt.”

RHoK-academie
De RHoK-academie in Etterbeek biedt deeltijds kunstonderwijs aan. Eén van hun gebouwen is een rijhuis dat niet langer een veilige leeromgeving biedt. Het huis is gebouwd als woonhuis en dus niet geschikt voor ateliers. Daarom heeft het Gemeenschapsonderwijs (GO!) beslist om de RHoK-academie in een nieuw gebouw te plaatsen, op hun domein. Zo kunnen ze het woonhuis verkopen en leerlingen lesgeven in nieuwe ateliers die wel optimaal zijn. Maar juist dat brengt moeilijkheden met zich mee. De klachten van de buurtbewoners zorgen ervoor dat er geen oplossing is.  

Voor de bouw van een nieuwe academie is vooral het groen dat verdwijnt een struikelblok. “Ik ben tegen het nieuwe gebouw, omdat het parkje voor de kinderen weggaat. Door de extra verharding kan ook het regenwater minder goed weg,” zegt buurtbewoner Cardoso. “Scholen moeten uitgebreid worden, maar niet ten koste van parkjes en speeltuinen,” vult een andere buurtbewoner aan. Tom Delorge, projectleider bij het GO! reageert: “We gaven een stukje van het domein in bruikleen aan de gemeente om er een speeltuintje in te richten. We hebben altijd gezegd dat dit tijdelijk was, maar daar wordt nu moeilijk over gedaan. Er leeft echt een not in my backyard mindset.” 

Tijdens het openbaar onderzoek zijn er veertig bezwaren ingediend tegen het project. Omdat er bemiddeld is tussen de RHoK-academie en de buurt bewoners, zijn de plannen aangepast. De academie kreeg uiteindelijk toch een vergunning. Hierna dienden er drie buren samen nog een bezwaar in bij de Raad van State. “Dat dit nog kon nadat de vergunning is afgeleverd en uitvoerbaar is, was voor mij ook een verrassing”, geeft Delorge toe. “In Vlaanderen is dat niet mogelijk, maar in Brussel wel.” 

Dit jaar wachten er nog zo’n 800 Brusselse leerlingen op een plekje in een Nederlandstalige middelbare school en dat cijfer stijgt elk jaar.  Voor het Brusselse basisonderwijs waren er voor het schooljaar 2024-2025 zo’n 6001 aanmeldingen, terwijl er maar 4073 plaatsen zijn blijkt uit cijfers van het Lokaal Overlegplatform (LOP) Brussel Basisonderwijs. Door de grote hoeveelheid bezwaren is het dus moeilijk om extra plaats te creëren. Nieuwe scholen of nieuwe gebouwen geraken moeilijk bijgebouwd. 

Opmerkelijk bezwaar
Dat er nu een bezwaar tegen de nieuwbouw van de RhoK-academie bij de Raad van State ligt, zorgt voor vertraging en onzekerheid. “Het eerste risico is schorsing van de vergunning, waardoor we de werf niet mogen opstarten,” zegt Delorge. “In het slechtste geval wordt de vergunning vernietigd, dan moeten we volledig opnieuw beginnen. Gelukkig heb ik dat nog nooit meegemaakt en ik hoop het ook zo te houden.”

De aannemer werd nog niet aan het werk gezet om grote kosten te vermijden. Maar de klok tikt want als het project niet op tijd van start gaat, kan de subsidie van de Vlaamse Gemeenschapscommissie van 750.000 euro wegvallen. Loonbeek vertelt dat zulke vertragingen ook economische gevolgen kunnen hebben: “Vertraging zorgt voor meer kosten, want ondertussen stijgen de bouwprijzen. Bij één project liepen de extra kosten zelfs op tot zes miljoen euro door indexering.”

Gert Bogaerts, directeur van de RhoK-academie snapt de bezwaren van de buren niet. “Ik denk dat de buren bang zijn voor verandering.” Volgens Bogaerts zijn de wijzigingen beperkt en normaal in een stedelijke omgeving: “Er zijn een paar zaken die staan te gebeuren, natuurlijk. Er komt een gebouw tussen twee rijhuizen, waar nu een speeltuintje is. Maar we wonen in een stad en het gebouw zal niet veel groter zijn dan de huizen er rond.”

Geen conflicten
De academie heeft nochtans geen slechte relatie met haar buren. “We hebben eigenlijk geen conflicten met de buurt,” vertelt Bogaerts. Toch vindt hij dat ze te weinig contact hebben met hun omgeving. “Als er een festiviteit of een expo is probeer ik ze uit te nodigen, maar we krijgen daar weinig reactie op.” 

Bogaerts blijft positief en vertelt: “Ik ben doodgelukkig dat we een nieuw gebouw krijgen. We hebben een beetje weerstand van de buurt gekregen, maar dat zal zichzelf wel oplossen. Ik zie het wel echt goedkomen.”