Jaklien De Rijcke (95): “Kom niet af met ‘zoeteke’ of ‘lieveke’ alsjeblieft”

Bewoners van woonzorgcentra verafschuwen betuttelend taalgebruik

Hogeschool Gent wil de nieuwe generatie bewust maken van zogenaamde elderspeak, waarbij ouderen worden aangesproken met veel verkleinwoorden. Dat voelt voor velen aan als betuttelend taalgebruik. “Kom niet af met ‘zoeteke’ of ‘lieveke’ alsjeblieft”, zegt Jaklien De Rijcke (95). 

Jaklien De Rijcke kwam een jaar geleden naar woonzorgcentrum Dijlehof, in het hartje van Leuven. Ze kan het goed vinden met de andere bewoners, net als met de medewerkers die ze erg lief vindt. Ze is opgelucht dat haar naam niet wordt afgezwakt met verkleinwoordjes of aanspreekvormen. “Nee dank u, ik weet dat ik klein ben, maar dat klinkt té betuttelend”, lacht ze.

“We maken daar dan ook echt een punt van”, zegt directeur Rudi Logist. “Elke nieuwe medewerker die bij ons binnenkomt, krijgt een aantal inscholingstrajecten. Daartussen zitten onder andere aandacht voor attitudes en taalgebruik.” Zo proberen ze de autonomie en vrijheid van de bewoners hoog te houden. “We willen onze bewoners nooit betuttelen, omdat ze een persoonlijkheid hebben.”

En dat blijkt effectief te zijn, want Jaklien De Rijcke voelt zich er zeer op haar gemak bij. Maar buiten de muren van het woonzorgcentrum ervaart ze nog wel eens betutteling: “Ze noemen mij in de supermarkt af en toe ‘madammeke’.” De Rijcke beschouwt dit niet alleen als een fenomeen dat zich voordoet in het rusthuis, maar eerder als een algemeen aspect van veroudering. Ze gelooft wel dat dit gedrag voortvloeit uit goede bedoelingen: “Dat betuttelen komt voort uit bezorgdheid en de wens om vriendelijk te zijn, maar mij maak je er niet blij mee.”

Autonomie en respect
Katrin Gillis, speerpuntcoördinator ouderenzorg binnen co-hogeschool Odisee, merkt een duidelijke verschuiving op bij oudere generaties. “We zien een verandering in de dynamiek tussen de generaties voor en na de Tweede Wereldoorlog. De generatie die voor de oorlog opgroeide, stond bekend om haar gemeenschapsgevoel, vriendelijkheid en warme verbondenheid”, zegt ze. Maar volgens Gillis is er een duidelijk contrast met de huidige generatie: “Tegenwoordig hechten mensen meer waarde aan individuele identiteit, autonomie en respect.

Studenten worden dan ook speciaal opgeleid om juist te communiceren met ouderen. “We hebben zelfs filmpjes gemaakt om onze studenten praktische voorbeelden te geven van hoe ze moeten omgaan met verschillende communicatieve situaties, waaronder het gebruik van elderspeak. Dit vormt een integraal onderdeel van de module”, zegt Wendy Van Londersele. Van Londersele is lector bij de opleiding Verpleegkunde van de Erasmushogeschool Brussel. Haar focus ligt voornamelijk op communicatieve vaardigheden, maar ook op aspecten van psychosociaal welzijn. De Erasmushogeschool Brussel heeft een samenwerkingsverband met de Hogeschool Gent, waar studenten pleiten voor de bewustwording van elderspeak. 

Luister hieronder naar de audioreportage over elderspeak: