Minister van Media Benjamin Dalle: “Zonder veiligheid van journalisten is er geen vrije pers.”

In mei 2022 werd de Palestijnse journaliste Shireen Abu Akleh gedood terwijl ze haar beroep aan het uitoefenen was. Dit is geen alleenstaand geval, steeds vaker worden journalisten belaagd, zowel online als offline. Is de bedreiging van hun veiligheid ook een bedreiging voor ons allemaal? Wij spraken met Vlaams minister van Media, Benjamin Dalle (CD&V), over persvrijheid, digitalisering en de jongste generatie journalisten.
door Ilana Vantricht

België zakte twaalf plaatsen op de wereldranglijst van persvrijheid. Hoe komt het dat de persvrijheid in ons land bedreigd is?
Benjamin Dalle: “Journalisten worden steeds vaker geïntimideerd en bedreigd, zowel op sociale media als in levenden lijve. Ze worden bijvoorbeeld op manifestaties door demonstranten of politie geviseerd omdat ze geassocieerd worden met het establishment of de amokmakers. Vooral de gevallen van agressie tijdens de coronabetogingen hebben ervoor gezorgd dat België naar de 28^ste plaats zakte. Ook krijgen journalisten vaak dreigementen in hun inbox op sociale media. De grootste uitdaging waar we dus voor staan, is het beschermen van de veiligheid en integriteit van journalisten.”

Is, naast fysiek en verbaal geweld, de beslissing van de regering om te besparen op de VRT ook geen bedreiging voor de persvrijheid?
“Het klopt dat de publieke omroep moet besparen op bepaalde afdelingen, maar we maakten tegelijk zestien  miljoen euro vrij voor het nieuwste transformatieplan. Dit plan zal inzetten op de digitalisering van de VRT. Door in te spelen op de evoluties in de samenleving, willen we het nieuws juist een hogere kwaliteitsstandaard geven. De vrije journalistiek staat of valt met sterke mediabedrijven en journalisten. De toenemende digitalisering vraagt dus om een heuse transformatie. Het plan zal zeker niet beknibbelen op journalistiek werk.”

Welke invloed heeft de snelle digitaliseringsgolf op onze nieuwsgaring?
“Het medialandschap is lange tijd vrij stabiel geweest, maar vandaag is de markt totaal anders. Onderzoek toont aan dat we het nieuws op sociale media lezen, maar er circuleert helaas veel fake news op het internet. Enerzijds is het van belang dat journalisten die onwaarheden eruit kunnen filteren. Anderzijds moeten ze zelf ook gebruik kunnen maken van de verschillende platformen in functie van hun werk. Veel mediabedrijven gebruiken bijvoorbeeld TikTok en Instagram om hun publiek te bereiken.”

Denkt u dat de jongere generatie journalisten gemakkelijker zijn weg baant in de internetwereld?
“Jongere journalisten hebben toch een streepje voor; ze zijn opgegroeid met de allernieuwste ontwikkelingen en technologieën. Eigenlijk zijn ze zelf deel van de digitalisering. Dat ze zo goed hun weg vinden op het web, zorgt ervoor dat ze bepaalde zaken oppikken die klassieke media niet opmerken. Ook zijn ze meer bezig met bijvoorbeeld TikTokkers of YouTubers in plaats van BV’s. Dat zorgt voor een informatieflow vanuit nieuwe hoeken. Als laatste weet de nieuwste generatie journalisten beter hoe ze jongeren kan bereiken.”

Zijn er ook nadelen aan die digitaliseringsgolf in het medialandschap?
“Dankzij het internet staat alles en iedereen permanent met elkaar in contact. Soms worden uitspraken, foto’s of cartoons uit de context getrokken en verspreid. Dat kan de veiligheid van journalisten in gevaar brengen. Daarom werkte ik met de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) samen aan een preventieplan, Persveilig. We vinden dat er zonder veiligheid van journalisten, geen vrije pers kan bestaan. De organisatie zal inzetten op opleidingen die journalisten leren hoe ze veilig kunnen deelnemen aan protesten. Ook komt er een online meldpunt, waar journalisten terecht kunnen wanneer ze te maken krijgen met intimidatie.“

Preventieplan Persveilig
Pol Deltour
nationaal secretaris VVJ

De Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) werkte samen met verschillende instanties het Persveilig preventieplan uit om de vrijheid van journalisten te waarborgen. “Het uitgangspunt van dit nieuwe project, is de toename in meldingen van journalisten die zowel fysiek, als online lastiggevallen worden”, zegt Pol Deltour, nationaal secretaris van de VVJ.
Vooral bij manifestaties merkt de VVJ een toename in fysieke onveiligheid: “Bovendien merken we ook dat er een probleem is van verbale agressie tegenover journalisten, vooral online. Meestal gaat dat om beledigingen, intimidatie of beschimpingen. Als men zegt dat ze je familie viseren en weten waar je woont, dan vreet dat aan je en heeft het ook gevolgen op jouw werk als journalist.” Daar wordt nu iets aan gedaan. Binnen het project Persveilig zitten verschillende luiken: “We willen journalisten zowel informatie, als praktische trainingen aanbieden. Binnen het onderdeel ‘informeren’ werken we aan een vademecum dat journalisten beter moet inlichten over hoe ze hun eigen veiligheid kunnen waarborgen. Wat moet ik doen na agressie? Moet ik een klacht indienen of vraag ik schadevergoeding aan? Dat zijn zaken die we de journalisten willen aanleren”, zegt Pol Deltour. 
“Naast dat informatieve luik, gaan we een overzicht bieden van trainingen en zelf ook trainingen aanbieden. Grote mediabedrijven bieden die cursussen aan hun vaste medewerkers aan. Daarom gaan wij kijken of er hier en daar nog lacunes zijn bij freelance journalisten, aangezien zij vaak uit de boot vallen.”
De VVJ hoopt tegen eind juni te starten met een vrij uitgebouwd project: “Er is een overleg bezig met verschillende instanties. Met justitie zijn we al tot een besluit gekomen; bij agressie tegenover journalisten kan er een zwaardere straf gegeven worden dan bij gewone geweldsmisdrijven. Dat zou journalisten nog extra bescherming moeten geven.” 
Toch zal het nog even duren vooraleer het project volledig afgerond zal zijn: “We zijn blij dat het al in de pipeline zit, maar het moet uitgewerkt worden in het kader van het nieuwe strafwetboek. Dat kan dus nog een tijdje duren.”